Podjęte działania przeciw wyłudzeniom podatku VAT

Wiele krajów Unii Europejskiej ma problemy z luką podatkową. Według Federalnego Organu Skarbowego Stanów Zjednoczonych Revenue Service luka podatkowa jest to różnica między kwotą podatków, które powinny zostać wpłynąć do budżetu Państwa, a kwotą która trafia rzeczywiście trafiła do niego. Komisja Europejska oszacowała, że w 2016 r straty z tego tytułu w dochodach podatkowych z VAT sięgnęły w sumie kwoty 147,1 mld euro. Raport przygotowany przez CASE wskazuje również na dużą dysproporcję między poszczególnymi krajami Unii Europejskiej w rozmiarach luk podatkowych. Straty z tego tytułu w Szwecji i Luksemburgu były znikome i wynosiły w 2016r odpowiednio 1,08% i 0,85%. Z drugiej strony w Rumunii odnotowano lukę podatkową w wielkości 35,8%. W Polsce w 2016r skala tego zjawiska wynosiła 20,8 %, co oznaczało poprawę względem roku poprzedniego o 3,5 p. proc. W 2018r odnotowane jeszcze większy spadek luki podatkowej. Według raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego luka podatkowa w Polsce wyniosła jedynie 12,2%, co jest wynikiem niższym niż średni wynik w 28 krajach Unii Europejskiej w 2016r. Duża luka w podatku od towarów i usług w głównej mierze wynika z przestępczego procederu wyłudzania zwrotu podatku VAT przez stosowanie struktur karuzelowych czy zjawiska wystawiania pustych faktur.

Walka z wyżej wymieniony przestępstwami podatkowymi została zintensyfikowana w 2016r. Pierwsze wymierne efekty przyniosło ograniczenie nadużyć w obrocie paliwami przez wprowadzenie pakietu paliwowego, który zaczął obowiązywać od sierpnia 2016r. Na podstawie analiz Ministerstwa Finansów, w efekcie jego wprowadzenia, a także obowiązującego od 2 września 2016 r. pakietu energetycznego oraz od 18 kwietnia 2017 pakietu przewozowego, podmioty posiadające koncesję na obrót paliwami i składające pliki JPK_VAT wpłaciły w I półroczu 2017 r. podatek VAT wyższy o około 2,5 mld zł niż w I półroczu 2016 r . Sukcesem również okazało się wprowadzenie obowiązku raportowania danych z ewidencji VAT w postaci jednolitego pliku kontrolnego. Na podstawie danych przesyłanych przez przedsiębiorstwa w postaci JPK_VAT w Ministerstwie Finansów rozpoczęto analizy w celu identyfikacji podmiotów, które wykazywały największe prawdopodobieństwo wykrycia nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych, zwłaszcza, podejrzanych o stosowanie oszustwa opartego na strukturach karuzelowych. Analizie zostawały poddane przede wszystkim przedsiębiorstwa wykazujące wysokie należności z tytułu zwrotu podatku VAT. Według raportu Najwyższej Izby Kontroli do końca września 2017 r., korzystając z plików JPK_VAT zostały dokonane 84 analizy, na których podstawie został wstrzymany zwrot podatku VAT w wysokości 49 mln zł. Ponadto w związku z wynikami tych analiz, zostało wszczętych 28 kontroli podatkowych.

W 2017 r. swoje funkcjonowanie rozpoczął obszerny pakiet zmian, mający na celu uszczelnienie podatku VAT. Między innymi zostały zlikwidowane rozliczenia kwartalne dla podatników innych niż mali podatnicy oraz możliwość rozliczeń kwartalnych w okresie pierwszego roku od rejestracji. Ponadto zostały wprowadzone sankcje podatkowe za nierzetelne rozliczanie podatku VAT oraz aprecjacji uległy kary za wystawianie i posługiwanie się fałszywymi fakturami.

Ważną zmianą, jest także rozszerzenie zastosowania mechanizmu split payment, który jest narzędziem do walki z wyłudzeniami podatku VAT. Jego istotą jest użycie systemu płatności, w którym kwota podatku VAT, zostaje wydzielona z należnej sprzedawcy kwoty brutto i trafia na oddzielny rachunek bankowy (rachunek VAT), do którego dostęp jest ograniczony dla sprzedawcy. Stosowanie mechanizmu split payment, wyłącza odpowiedzialność solidarnościową nabywców za zobowiązania podatkowe sprzedawcy. Ponadto, podatnika stosującego podzieloną płatność nie obowiązuje stawka sankcyjna, a także, jest zwolniony z podwyższonych odsetek za zwłokę w uiszczeniu zobowiązań wobec fiskusa. Korzystanie ze split payment posiada również korzyść dla sprzedawcy , którego zwroty podatku realizowane będą w przyspieszonym terminie 25 dni, zamiast ustawowych 60.

Pozytywne zmiany zaszły również w procesie rejestracji oraz wykreślania podatnika z rejestru podatników VAT. Według nowego ustawodawstwa, urzędnik może odmówić rejestracji w przypadku, gdy okaże się, że podmiot nie istnieje lub nie ma możliwości kontaktu z nim.

Niestety, powyższe rozwiązania mimo, że ograniczają możliwość wystąpienia procederów przestępczych oraz zwiększają wpływy do budżetu państwa, to mają wiele negatywnych efektów dla gospodarki. Wprowadzenie jednolitego pliku kontrolnego wymusza na przedsiębiorcach, poświęcenie większej ilości czasu na rozliczenia z fiskusem. Problem ten dotyka w największym stopniu małe przedsiębiorstwa, które nie posiadają dedykowanych działów finansowych i często sami dokonują rozliczeń podatku. Wiele firm, ma trudności z synchronizacją swoich systemów informatycznych do oprogramowania JPK, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.

Dużą wadą mechanizmu split payment, jest zmniejszona płynność przedsiębiorstw, które obracały kwotami brutto otrzymanymi od kontrahentów w celu uregulowań swoich zobowiązań. Istotny jest również fakt, że nabywca nie jest zobowiązany do informowania kontrahenta, że płaci w podzielonej płatności. O tym przedsiębiorca może się dowiedzieć dopiero, gdy sprawdzi swoje saldo na koncie. Taka asymetria informacji może znacząca zaburzyć plan gospodarowania środkami pieniężnymi przez podmiot sprzedawcy.